رئیس دولت موقت (بنگلادش) بحران روهینگیا را به بمب ساعتی تشبیه کرد. این نامگذاری نشان دهنده شدت بحران روهینگیا است. مسئله (آوارگان مسلمان) روهینگیا یک موضوع دوجانبه نیست. از "مشکل میانمار" نامیدن آن، به امید اینکه توسط خود میانمار حل شود، مدت ها گذشته و به دلیل چنین تلقی نادرستی، راه حل بحران روهینگیا دشوارتر شده است. امروز موضوع روهینگیا تحت تاثیر دو جنگ روسیه و اوکراین و اسرائیل و فلسطین تقریباً به فراموشی سپرده شده است. انور ابراهیم نخست وزیر مالزی بلافاصله پس از نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل به داکا آمد. در این سفر موضوع روهینگیا بصورت برجسته ای مطرح شد. مالزی یکی از اعضای مهم مجمع همکاری های منطقه ای " آ سه آن" (اتحادیه کشورهای جنوب شرقی آسیا) است. رئیس دولت موقت به سفیر مالزی در دیدار خداحافظی او گفت که در صورت عضویت بنگلادش در مجمع آ سه آن، داکا به عنوان پل ارتباطی بین آ سه آن و سارک (مجمع همکاری های منطقه ای جنوب آسیا) عمل خواهد کرد.
بنگلادش از زمان تولد، در موضوع همسایگی سرنوشت خوشی نداشته است. هند به عنوان همسایه، مداخله در همه امور بنگلادش را حق خود می داند. پاکستان همسایه دیگر، موفقیت خود را در حفظ فاصله خود با داکا احساس می کند. در چنین شرائطی اینکه آیا بنگلادش چقدر از عضویت در آسه آن سود خواهد برد، تنها یک سئوال است. یکی از اصول اساسی این سازمان که در سال ۱۹۶۷ تأسیس شد، عدم دخالت اعضاء در امور داخلی دیگر کشورهای عضو است. آ سه آن برای کمک به حل اختلافات کشورهای عضو و پیشرفت اقتصادی منطقه از طریق گفتگو و همکاری شروع بکار کرد. اما این مجمع با وجود اطلاق قید " آسیای جنوب شرقی" به آن، نتوانسته نقشی در توقف یا پیگرد قانونی نقض حقوق بشر در این منطقه ایفا کند. میانمار، یکی از اعضای آ سه آن، از سوی دنیا به اتهام نسل کشی محکوم شده است. این موضوع به دیوان بین المللی دادگستری رفت اما آ سه آن جز صدور چند بیانیه رسمی، تماشاچی خاموش بوده و همچنان هست. در این میان، یک دلیل دیگر نیز برای این امر وجود دارد که آنهم بحث سرمایه گذاری است. اعضای آ سه آن همانند کشورهای غربی سرمایه گذاری های هنگفتی در میانمار دارند. بر اساس داده های بانک جهانی در سال ۲۰۲۳، در میان اعضای آ سه آن، سرمایه گذاری تایلند در میانمار ۳.۰۹ میلیارد، کامبوج ۳.۹۶ میلیارد، مالزی ۷.۹۲ میلیارد، فیلیپین ۸.۸۶ میلیارد، اندونزی ۲۲.۰۹ میلیارد و سنگاپور ۱۷۵.۲۴ میلیارد دلار است. آنها اگر چه در بحران روهینگیا به ظاهر کنار بنگلادش هستند، اما تجارت اولویت آنهاست. هیچ کشور عضو آ سه آن تا کنون نگفته است که تغییرات لازم در سیاست و رویکرد آسه آن برای مداخله در مسئله روهینگیا با هدف نجات جان میلیون ها انسان، متوقف کردن نسل کشی و پاکسازی قومی، نیاز ضروری است. هیچ کشور عضو این مجمع تاکنون نگفته است که تجارت با میانمار را متوقف خواهد کرد تا زمانی که مردم آواره روهینگیا به کشور خودشان بازگردانده شوند. هیچ کشور عضو آسه آن نگفته است تا زمانی که میانمار در دادگاه بین المللی به نسل کشی محکوم نشود، عضویت میانمار در آ سه آن را لغو خواهد کرد.
در مجموع، ممکن است این سئوال پیش بیاید که رئیس دولت موقت با چه برنامه ای برای دستیابی به عضویت بنگلادش در آ سه آن تلاش می کند؟ مالزی در سال ۲۰۲۵ ریاست آ سه آن را بر عهده خواهد گرفت. اگر اعضای این مجمع در باره موضوع روهینگیا موضع قاطعانه ای اتخاذ کنند و سیاست عدم مداخله در امور داخلی کشورهای عضو را در پرتو واقعیت بازتعریف کنند، یک کمک تاریخی به بشریت خواهد بود. مالزی نیز به این موضوع علاقه دارد و با مشکل پناهندگی تعدادی ولو اندک از آوارگان روهینگیا مواجه است. بنگلادش برای خنثی کردن "بمب ساعتی روهینگیا" چاره ای جز برداشتن گام های همه جانبه ندارد. داکا نتوانست در زمان مناسب ابتکار عمل در گفتگو با ارتش آراکان در خصوص مسئله روهینگیا را به دست گیرد. با این حال و به این ترتیب که وقایع پیش می‌رود، اگر ارتش آراکان حاکمیت کشور میانمار را به دست بگیرد، جای تعجب نخواهد داشت. فکر بازگشت روهینگیاها توسط دولت‌های قبلی به موزه‌ها منتقل شده است. اگر این بازگشت در دوره دولت موقت اجرایی شود، دستاورد بزرگی برای آن خواهد بود. رئیس دولت موقت سه پیشنهاد برای حل بحران آوارگان روهینگیا به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه کرد: ۱- تشکیل یک کنفرانس بین المللی برای یافتن راه حلی اساسی برای بحران روهینگیا ۲ - جمع آوری کمک های مالی برای پناهندگان روهینگیا در بنگلادش ۳- محاکمه عاملان نسل کشی در دیوان بین المللی دادگستری. به پیشنهاد دوم معمولا اولویت اول داده می شود، ولی حتی اگر فعلاً نیازهای اولیه پناهندگان برآورده شود، تشکیل صندوق کمک راه حل بحران نیست و بلکه بحران را طولانی تر می کند. برای اینکه پیشنهادات اول و سوم مغفول و مورد بی توجهی واقع نشود، باید دید تحت پیگیری و نظارت رسمی بوده است یا خیر؟ آوارگان روهینگیا در کشورهای مختلف جهان پراکنده هستند. اما بنگلادش به دلیل انفجار این بمب ساعتی آسیب خواهد دید. بنابراین داکا باید تلاش های خود برای حل بحران روهینگیا را با درس گرفتن از اشتباهات گذشته سرعت بخشد.
نویسنده: دکتر عشرت زکیه سلطانه، استاد گروه علوم سیاسی و جامعه شناسی دانشگاه شمال جنوب
منبع: (روزنامه پرتهوم آلو، پنج شنبه، ۱۰ اکتبر ۲۰۲۴)
نظر شما